Srbi od davnina upotrebljavaju dva imena za nemački narod i njegove pripadnike: Nemci i Švabe. Smatra se da je ime Nemac (takođe Nijemac i Njemac) najpre moglo proizići iz značenja “čovek koji ne može da govori” ili “nem čovek”, što pretpostavlja da je u pitanju stranac (jer ne zna jezik domaćina). Ovo ime je prošireno kod slovenskih naroda.

Ime Švaba (takođe Švabo) jeste samo unekoliko izmenjeno nemačko ime der Schwabe, koje obeležava pripadnika Švaba, nemačke etničke grupe (die Schwaben). Očevidno je samo preuzeto ime dela nemačkog stanovništva u susedstvu, onog naseljenog u srednjem Podunavlju do 1945, pa je ime tih s kojima se prvo srelo preneto na ostale delove nemačkog naroda.

Uprkos ravnopravnosti dvaju imena Nemac i Švaba, važno je da Srbin upravo pomoću drugog od ova dva imena iskazuje i mnogostruko i lakše raznovrsna viđenja i osećanja prema Nemcima. U jednom razdoblju je došlo do privremenog razdvajanja sadržaja reči Nemac i reči Švaba. Tako je krajem aprila 1913, s nemačkog ratnog broda Breslau poslat obaveštajni izveštaj u kojem se kaže da je, iz onog šta govore srpski oficiri u Albaniji, jasno poštovanje Srba prema Nemcima, ali s tim da oni “oštro prave razliku između Nemaca iz Rajha i Austrijanaca koje jednostavno zovu Švabe”.

Ime Švaba uporedo je steklo izuzetno složeno značenje i postalo je zbirno ime za sve građane Habsburške monarhije. Paradoksalnost se potpuno otkriva ako se zna da su u Prvom svetskom ratu imenom Švabe najčešće označavani svi pripadnici austrougarske vojske (dakle i Srbi iz Monarhije!), ali ne i vojnici iz Virtemberga koji su se u sastavu nemačke 11. armije borili u Srbiji 1915. godine i činili su ih poglavito pripadnici plemena Švaba (Srbi su ih zvali imenom Nemci).

U stvari, posredstvom izraza Švaba bio je obeležen onaj koji je shvatan kao najveći, čak opak neprijatelj i na njega su usredsređivane veoma negativne emocije. O tome na svoj način takođe govore akta austrougarskih i nemačkih predstavnika u okupiranoj Srbiji 1916-1918. godine.

U možda prvom celovitom izveštaju o stanju, austrougarski Guvernman raportirao je kratko i upečatljivo o odnosu stanovništva prema pripadnicima okupacionih vojski: “Strah od Nemaca, prema nama mržnja i prezir!” Nemački konzul javio je iz Beograda da je držanje “Srba prema Nemcima suštinski prijateljskije”, dok su “Austrijanci, kao i Mađari, od Srba omrznuti, međutim mnogo je gore to da se Srbi njih uistinu ne plaše”.

Zbog ispoljavanja Nemaca iz vremena nacističkog Rajha kao najvažnijeg i ogorčenog neprijatelja (napad na Jugoslaviju i njeno uništenje, okupacija, represalije) ponovo je ime Švaba, koje je i dalje obeležavalo omrznutog napadača, obuhvatalo sve Nemce i pri tome bilo ispunjeno negativnim emocijama, i uporedo, imalo funkciju poziva na opiranje, na otpor, konačno i na borbu za oslobođenje oružjem.

Andrej MITROVIĆ, Kultura i istorija